Recepten en werkwijze Caffenol, voor het zelf ontwikkelen van zwart / wit films

Bestanddelen voor deze interessante zwart/wit ontwikkelaar bestaan uit:

⁃ oploskoffie
⁃ vitamine C
⁃ watervrije soda
⁃ zout met jodium

Koffie
Gewone koffie werkt niet, maar met oploskoffie van het merk ‘Nescafé Original’ krijg ik altijd goede resultaten.

Vitamine C
In poedervorm is vitamine C zuiverder dan in tabletvorm. Het grote nadeel van tabletjes is dat er ook andere bestanddelen, zoals bindmiddel, in zitten. Deze werken zeer nadelig in het ontwikkelproces.

Soda (watervrij)
Er zijn twee soorten soda te koop. Belangrijk is de watervrije soort te gebruiken; deze is zuiverder. In de supermarkt ligt meestal de andere vorm (met water) in de schappen. Het kan wel, maar gebruik dan ongeveer 2,7 x zoveel soda dan in het recept is aangegeven. Ontwikkel voor de zekerheid eerst een klein stukje film!

Zout
Als laatste hebben we zout met jodium nodig. Handig is dat dit type zout overal verkrijgbaar is.

Caffenol CH – ontwikkelaar op basis van 1000 ml

water – 1000 ml
koffie – 40 gram
soda – 54 gram
vitamine C – 16 gram
jodiumzout – 12 gram

Caffenol CM+i – ontwikkelaar op basis van 1000 ml

water – 1000 ml
koffie – 40 gram
soda – 54 gram
vitamine C – 16 gram
jodiumzout – 10 gram

Aanmaken van Caffenol ontwikkelaar

neem 1 liter water met een temperatuur van 26°
doe de soda erin en roer tot het is opgelost
nu de vitamine C en roer tot het is opgelost
dan de oploskoffie in kleine beetjes toevoegen
en als laatste het zout, je raadt het al, roeren maar!
op temperatuur brengen 20°of 22°

Stopbad (circa 1 min. afhankelijk van het gebruikte stopbad)

Het is belangrijk na het ontwikkelen, het proces te ‘stoppen’ in een stopbad. Ik gebruik het stopbad alleen als de ontwikkeltijd korter is dan ongeveer 8 minuten. Boven de 8 minuten, is water een prima stopbad. Twee tot drie keer water verversen zorgt ervoor dat fixeer niet met oploskoffie wordt verontreinigd en daardoor langer houdbaar is. ‘Klaar is Kees’. PS: Een alternatief is citroenzuur in poedervorm. Doe 14 gram hiervan in 1 liter water en je hebt meteen een zelfgemaakt stopbad.

Fixeren (circa 4 tot 5 min., afhankelijk van de gebruikte fixeer)

De film is na het stopbad nog steeds lichtgevoelig. Fixeer maakt daar een eind aan. Het is een gemeen goedje, maar ook hier is nog een alternatief aanwezig.

Doe 360 gram zout in 1 liter water en roer zeer goed. Zoveel zout lost nu eenmaal lastig op in 1 liter water. Het fixeer proces met deze zoutoplossing vraagt veel geduld van de fotograaf. Het duurt zeker 8 uur voordat je de deksel van de ontwikkeltank mag openen.

Wil je niet zo lang wachten, dan zijn er genoeg standaard fixeerpoeders bv ‘Tetenal Vario Fix’ of -vloeistoffen verkrijgbaar die het werk ook uitstekend doen!

Het ontwikkel proces

Belangrijk is dat recepten, tijden en temperaturen nauwgezet opgevolgd worden. Maatbekers voor ontwikkelaar en fixeer en evt. stopbad, moeten strikt gescheiden worden gehouden.

Ook de filmkeuze is van belang, immers elke film heeft zijn eigen ontwikkel recept en ontwikkeltijd nodig. Nadat de eerst film gedroogd en op de lichtbak ligt kan deze beoordeeld worden, en kun je evt aanpassingen doen. Kom niet tot de verleiding om te veel in een keer aan te passen.

Nadat de ontwikkelaar in de tank zit, kiep dan eerst twee keer en zet de tank krachtig neer op tafel zodat evt. luchtbelletjes los komen van de film. Vervolgens om de minuut voorzichtig 1x kiepen met weer aandacht voor evt. luchtbellen op film. Het contrast van de film kan beïnvloed worden door het aantal keer kiepen. Hoe vaker je kiept, hoe hoger het contrast van de film. Hoe minder je kiept…. nou ja, je begrijpt het wel.

Voor Ilford FP4 film (125 asa) gebruik ik Caffenol CH – 15 min. @ 20°

Voor Ilford HP5 film (400 asa) gebruik ik Caffenol CH – 15 min. @ 20°

Voor Kentmere film (400 asa) gebruik ik Caffenol CH – 15 min. @ 22°

Voor Ilford HP5 film (400 asa) gebruik ik Caffenol CM – 10min. @ 20°